Bülent Akdağ
Felsefe öğretimi konusunda Türkiye’deki üniversitelerde bilimsel anlamda yapılmış araştırmaların çok az sayıda olduğu bilinmektedir. Felsefe öğretimi üzerine yapılan çalışmaların daha çok Eğitim Bilimleri alanında çalışan öğretim üyeleri tarafından gerçekleştiriliyor olması doğal gelebilir, ancak uzmanlık alanı felsefe olan öğretim üyelerinin de konuya ilgi göstermesi daha verimli sonuçları kesinlikle sağlayacaktır. Çünkü eğitim bilimlerinde felsefe kökenli öğretim üyesi sayısı çok az durumdadır. Dolayısıyla, konuyla ilgili araştırma yapanlar, felsefeye özel olarak ilgi duyanlar ya da az sayıdaki felsefe lisanslı öğretim üyeleridir.
Felsefe Bölümleri ile Eğitim Bölümleri arasında “felsefe öğretimi” konusunda bir iletişim ve paylaşım olmamasının nedenlerini anlamak istemiyorum aslında. Çünkü böyle bir birlikteliğin zorunlu olduğunu düşünüyorum. Yakın eğitim tarihimize bakıldığında konuyla ilgili makale, söyleşi ve panellerin sayısı gerçekten çok azdır.
Diğer taraftan, ortaöğretim sistemi içinde çalışan Felsefe, Sosyoloji ve Psikoloji lisans kökenli Felsefe öğretmenlerinin, felsefe öğretimi konusundaki pratik sorunların farkında oldukları ve fakat çözüm önerileri geliştirmedikleri genel anlamda söylenebilir. Felsefe öğretmenleri, eğitim sistemi içinde “üvey evlat” konumlarını değiştirecek yapısal çözümlerin gerçekleştirilmesinin topyekün bir sistem değişikliği ile sağlanacağının da farkındadırlar. Felsefeyi sonuncu sıraya koyan bir ÖSS sınavı mantığına hapis olmuş eğitim sistemi içinde son sınıf öğrencileri ile felsefe dersi yapmaya çalışmak, akıntıya karşı kürek çekmek anlamına gelmektedir. Sonunda pekçok öğretmende olduğu gibi felsefe öğretmenlerinde de, meslekte yıllar geçtikçe bir “tükenmişlik sendromu” başlamaktadır.
Yurtdışında ise “felsefe öğretimi” üzerine kongrelerin düzenlendiğini görmekteyiz. Konuyla ilgili akademik çalışmalar; nicel araştırma, bildiri, makale düzeyinde sürmektedir. Gelişmiş Batı ülkeleri pekçok konuda olduğu gibi “felsefe öğretimi” alanını da başlı başına bir uzmanlık ve problem konusu olarak ele alıp değerlendirmede epeyce yollar almıştır.
Türkiye’de “felsefe öğretimi” üzerine yapılan kişisel ve ortak çalışmalara baktığımızda, karşımıza çıkan görünüm özetle şu şekildedir:
Yakın tarihimizde, “felsefe öğretimi” üzerine ilk çalışmalardan biri hiç kuşkusuz, Kuçuradi’nin 1969’da yayınlanan Liselerimizde Felsefe Öğretimi başlıklı kitabıdır. Kuçuradi, felsefenin yaygınlaşması ve felsefe öğretiminin niteliğinin artması için önemli çalışmalar yapmıştır. Uzun yıllardır Hacettepe Üniversitesi Felsefe Bölümü Başkanlığını, Türkiye Felsefe Kurumu Başkanlığını ve Uluslararası Felsefe Kuruluşları Federasyonu (FISP) Başkanlığını Prof. Dr. Ioanna Kuçuradi yürütmektedir.
24-25 Ekim 1974 tarihinde Hacettepe Üniversitesi’nde Türkiye Felsefe Kurumunun düzenlediği panellerden biri “Türkiye’de Felsefe Eğitimi” üzerine yapılmıştır. Burada, felsefecilerin konuyla ilgili tartıştıklarını ve ortaöğretim kurumlarındaki felsefe öğretimini sorguladıklarını görmekteyiz. Prof. Dr. Ioanna Kuçuradi başkanlığında gerçekleştirilen bu toplantının metinleri 1977 yılında yayınlanmıştır.
Felsefe öğretimi konusuna gönül verenlerden biri de Prof. Dr. Necmettin Tozlu’dur. Şu anda Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimlerinde öğretim üyesi olan Tozlu, konuyla ilgili çalışmalar yapmıştır. Tozlu’nun 1982-1983 eğitim ve öğretim yılında Erzurum Liselerini kapsayan nicel araştırmasına ilişkin sonuçlar 1986’da “Liselerde Felsefe Dersinin Öğretiminde Karşılaşılan Problemler” başlığıyla iki makale halinde yayınlanmıştır. Tozlu’nun eğitim felsefesi alanında da epeyce çalıştığını görmekteyiz.
Konuyla ilgili çalışanlardan biri de şu an Çanakkale 18 Mart Üniversitesinde öğretim üyesi olan Yrd. Doç. Dr. Osman Kafadar’dır. Kafadar’ın 1994’te Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri dergisinde “felsefe öğretimi” üzerine yayınlanmış iki makalesi bulunmaktadır. Bunlar, felsefe öğretiminin Türk eğitim sistemi içindeki gelişimini ve Cumhuriyet döneminde liselerde felsefe öğretimini ele almaktadır. Ayrıca, Kafadar’ın doktora tezi olan ve yükseköğretimde felsefe eğitimini konu alan kapsamlı bir çalışması kitap olarak yayınlanmıştır.
1998 yılında Öğretmen Dünyası dergisinin 218. sayısı felsefe öğretimi konusunu bir özel dosya olarak işlemiş ve pek çok araştırmacı ve öğretim üyesinin makalelerine yer vermiştir.
Kocaeli Üniversitesi Felsefe Bölümünün girişiminde yayınlanmakta olan Felsefelogos Dergisi 1998’deki 5. sayısını “Cumhuriyet Türkiye’sinde Felsefe” ve 2000 yılındaki 10. sayısını ise “Felsefe ve Eğitim” konusuna ayırmıştır.
2002 yılında Marmara Üniversitesinde düzenlenen I. Öğrenme ve Öğretme Kongresinde Akdağ’ın sunduğu bildiri 1300 lise son sınıf öğrencisi üzerinde uygulanmış bir anketin sonuçlarına ilişkindir. Lise felsefe öğretimi alanında yapılmış en kapsamlı anket çalışmalarından biri olan bu araştırmada felsefe derslerinin etkililik boyutları öğrenci görüşlerine göre sorgulanmıştır.
Mehmet Ali Dombaycı’nın 2002 yılında Gazi Üniversitesi’nde yaptığı “Ortaöğretimde Öğretim İlke, Yöntem ve Teknikler Açısından Felsefe Öğretimi” konulu yüksek lisans tezi de bu alanda yapılan akademik bir çalışma niteliğindedir.
Ayrıca, Ahmet İnam’ın “Türkiye’de Felsefe Eğitimi” başlıklı makalesi 1975’te Yeni Dergide; Nesrin Kale’nin “Felsefe Öğretimi” başlıklı makalesi ise Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1994-27: 1’de yayınlanmıştır.. Hasan Cicioğlu’nun “Cumhuriyet Döneminde Ortaöğretim Programlarında Felsefe Grubu Derslerinin Analizi” (1985); Ali Yıldırım ve Cennet Engin’in “Liselerdeki Felsefe Dersi Öğretiminin Değerlendirilmesi” (1998) konulu makaleleri mevcuttur. Prof. Dr. Necla Arat’ın “Felsefe Eğitimi” başlıklı makalesi Abece Dergisinin 100.sayısında yayınlanmıştır. Yine Abece Dergisinin 1989’daki 37. sayısında Yavuz Tümer’in “Lise Felsefe Eğitiminin Sorunları” başlıklı makalesini görüyoruz.
Türkiye Felsefe Kurumu Çocuklar İçin Felsefe Birimi Başkanı Nuran Direk’in de bu konudaki gündemi oluşturmada önemli çalışmalar yaptığını biliyoruz. Direk’in “Çocuklar İçin Felsefe ve Okul Öncesi Eğitim” başlıklı bir makalesi Eğitim ve Toplum dergisinde 1993’te yayınlanmıştır. Direk, İstanbul Liseleri Felsefe Kulüpleri Platformunun 2002-2003 yılı etkinliklerinin koordinasyonunu sağlayarak bu alandaki özverisini sürdürmektedir.
Kuçuradi ve Evans’ın editörlüğündeki Teaching Philosophy on the Eve of the Twenty-First Century (21.Yüzyıl’a Girerken Felsefe Öğretimi) başlıklı kitapta, felsefe öğretiminin pratik ve kuramsal boyutları bütünsel bir açıdan sorgulanmaktadır. Çalışmada; felsefe ve demokrasi değerleri, diğer disiplinlerle ilişkisinde felsefe öğretimi, felsefe öğretiminin gerekliliği ve felsefenin öğretim programları açısından durumu ele alınmaktadır.
Maltepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Betül Çotuksöken’in de felsefe öğretimi üzerine yoğun çalışmalar yapmakta olduğunu görüyoruz. Çotuksöken’in makalelerinden biri 28 Ekim ve 3 Aralık 1997 Cumhuriyet gazetesinde ve Yazın Dergisinin 1998 / 79. sayısında “Felsefe Öğretimi ve Felsefi Eğitim Üzerine” başlığıyla yayınlanmıştır.
Çotuksöken’in Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Öğretim ve Araştırma Alanı Olarak Felsefe-Seçilmiş Metinlerle isimli kitabı ise bu alanda çalışma yapacaklar için geniş bir veri kaynağı sunmaktadır. Çotuksöken’in 20. Dünya Felsefe Kongresinde (Twentieth World Congress of Philosophy, in Boston, Massachusetts from August 10-15, 1998) sunduğu “Le Discours Philosophique et Son Role Educatif” (The Philosophical Speech and Its Educational Role) başlıklı bildirisi de dikkate değerdir.
Görüldüğü gibi, felsefe öğretimi alanındaki çalışmaların belli sayıdaki değerli felsefeci ve eğitimcilerimiz tarafından yürütüldüğü söylenebilir. Elbette gözden kaçırdığımız ve burada ele alamadığımız birkaç çalışma daha olabilir, o araştırmacılar bizi bağışlasınlar; ancak, bu yazıda “felsefe öğretimi”ni konu edinen çalışmalardan örnekler sunulmuştur. Diğer taraftan, eğitim felsefesi ve genel olarak felsefe ve çeşitli felsefe disiplinleriyle ilgili çalışmalar ayrıca ele alınmalıdır.
Bu yazıda “felsefe öğretimi” araştırmalarının kısa bir özetini yapmak dışındaki amacımız, bir felsefe öğretimi araştırma kaynakçası da oluşturmaktır. Bu bakımdan, bir başlangıç olması ve diğer araştırmacıların da katkıda bulunabileceği düşüncesiyle örnek bir kaynakçayı aşağıda sunuyoruz ve şu sözle bitiriyoruz: İki kişinin birer yumurtası olsa ve bunu birbirleriyle değiş tokuş yapsalar ikisinin de sonuçta birer yumurtası olur. Fakat, bu iki kişinin birer bilgisi olsa ve değiş-tokuş yapsalar her birinin ikişer bilgisi olur...
Felsefe Bölümleri ile Eğitim Bölümleri arasında “felsefe öğretimi” konusunda bir iletişim ve paylaşım olmamasının nedenlerini anlamak istemiyorum aslında. Çünkü böyle bir birlikteliğin zorunlu olduğunu düşünüyorum. Yakın eğitim tarihimize bakıldığında konuyla ilgili makale, söyleşi ve panellerin sayısı gerçekten çok azdır.
Diğer taraftan, ortaöğretim sistemi içinde çalışan Felsefe, Sosyoloji ve Psikoloji lisans kökenli Felsefe öğretmenlerinin, felsefe öğretimi konusundaki pratik sorunların farkında oldukları ve fakat çözüm önerileri geliştirmedikleri genel anlamda söylenebilir. Felsefe öğretmenleri, eğitim sistemi içinde “üvey evlat” konumlarını değiştirecek yapısal çözümlerin gerçekleştirilmesinin topyekün bir sistem değişikliği ile sağlanacağının da farkındadırlar. Felsefeyi sonuncu sıraya koyan bir ÖSS sınavı mantığına hapis olmuş eğitim sistemi içinde son sınıf öğrencileri ile felsefe dersi yapmaya çalışmak, akıntıya karşı kürek çekmek anlamına gelmektedir. Sonunda pekçok öğretmende olduğu gibi felsefe öğretmenlerinde de, meslekte yıllar geçtikçe bir “tükenmişlik sendromu” başlamaktadır.
Yurtdışında ise “felsefe öğretimi” üzerine kongrelerin düzenlendiğini görmekteyiz. Konuyla ilgili akademik çalışmalar; nicel araştırma, bildiri, makale düzeyinde sürmektedir. Gelişmiş Batı ülkeleri pekçok konuda olduğu gibi “felsefe öğretimi” alanını da başlı başına bir uzmanlık ve problem konusu olarak ele alıp değerlendirmede epeyce yollar almıştır.
Türkiye’de “felsefe öğretimi” üzerine yapılan kişisel ve ortak çalışmalara baktığımızda, karşımıza çıkan görünüm özetle şu şekildedir:
Yakın tarihimizde, “felsefe öğretimi” üzerine ilk çalışmalardan biri hiç kuşkusuz, Kuçuradi’nin 1969’da yayınlanan Liselerimizde Felsefe Öğretimi başlıklı kitabıdır. Kuçuradi, felsefenin yaygınlaşması ve felsefe öğretiminin niteliğinin artması için önemli çalışmalar yapmıştır. Uzun yıllardır Hacettepe Üniversitesi Felsefe Bölümü Başkanlığını, Türkiye Felsefe Kurumu Başkanlığını ve Uluslararası Felsefe Kuruluşları Federasyonu (FISP) Başkanlığını Prof. Dr. Ioanna Kuçuradi yürütmektedir.
24-25 Ekim 1974 tarihinde Hacettepe Üniversitesi’nde Türkiye Felsefe Kurumunun düzenlediği panellerden biri “Türkiye’de Felsefe Eğitimi” üzerine yapılmıştır. Burada, felsefecilerin konuyla ilgili tartıştıklarını ve ortaöğretim kurumlarındaki felsefe öğretimini sorguladıklarını görmekteyiz. Prof. Dr. Ioanna Kuçuradi başkanlığında gerçekleştirilen bu toplantının metinleri 1977 yılında yayınlanmıştır.
Felsefe öğretimi konusuna gönül verenlerden biri de Prof. Dr. Necmettin Tozlu’dur. Şu anda Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimlerinde öğretim üyesi olan Tozlu, konuyla ilgili çalışmalar yapmıştır. Tozlu’nun 1982-1983 eğitim ve öğretim yılında Erzurum Liselerini kapsayan nicel araştırmasına ilişkin sonuçlar 1986’da “Liselerde Felsefe Dersinin Öğretiminde Karşılaşılan Problemler” başlığıyla iki makale halinde yayınlanmıştır. Tozlu’nun eğitim felsefesi alanında da epeyce çalıştığını görmekteyiz.
Konuyla ilgili çalışanlardan biri de şu an Çanakkale 18 Mart Üniversitesinde öğretim üyesi olan Yrd. Doç. Dr. Osman Kafadar’dır. Kafadar’ın 1994’te Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri dergisinde “felsefe öğretimi” üzerine yayınlanmış iki makalesi bulunmaktadır. Bunlar, felsefe öğretiminin Türk eğitim sistemi içindeki gelişimini ve Cumhuriyet döneminde liselerde felsefe öğretimini ele almaktadır. Ayrıca, Kafadar’ın doktora tezi olan ve yükseköğretimde felsefe eğitimini konu alan kapsamlı bir çalışması kitap olarak yayınlanmıştır.
1998 yılında Öğretmen Dünyası dergisinin 218. sayısı felsefe öğretimi konusunu bir özel dosya olarak işlemiş ve pek çok araştırmacı ve öğretim üyesinin makalelerine yer vermiştir.
Kocaeli Üniversitesi Felsefe Bölümünün girişiminde yayınlanmakta olan Felsefelogos Dergisi 1998’deki 5. sayısını “Cumhuriyet Türkiye’sinde Felsefe” ve 2000 yılındaki 10. sayısını ise “Felsefe ve Eğitim” konusuna ayırmıştır.
2002 yılında Marmara Üniversitesinde düzenlenen I. Öğrenme ve Öğretme Kongresinde Akdağ’ın sunduğu bildiri 1300 lise son sınıf öğrencisi üzerinde uygulanmış bir anketin sonuçlarına ilişkindir. Lise felsefe öğretimi alanında yapılmış en kapsamlı anket çalışmalarından biri olan bu araştırmada felsefe derslerinin etkililik boyutları öğrenci görüşlerine göre sorgulanmıştır.
Mehmet Ali Dombaycı’nın 2002 yılında Gazi Üniversitesi’nde yaptığı “Ortaöğretimde Öğretim İlke, Yöntem ve Teknikler Açısından Felsefe Öğretimi” konulu yüksek lisans tezi de bu alanda yapılan akademik bir çalışma niteliğindedir.
Ayrıca, Ahmet İnam’ın “Türkiye’de Felsefe Eğitimi” başlıklı makalesi 1975’te Yeni Dergide; Nesrin Kale’nin “Felsefe Öğretimi” başlıklı makalesi ise Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1994-27: 1’de yayınlanmıştır.. Hasan Cicioğlu’nun “Cumhuriyet Döneminde Ortaöğretim Programlarında Felsefe Grubu Derslerinin Analizi” (1985); Ali Yıldırım ve Cennet Engin’in “Liselerdeki Felsefe Dersi Öğretiminin Değerlendirilmesi” (1998) konulu makaleleri mevcuttur. Prof. Dr. Necla Arat’ın “Felsefe Eğitimi” başlıklı makalesi Abece Dergisinin 100.sayısında yayınlanmıştır. Yine Abece Dergisinin 1989’daki 37. sayısında Yavuz Tümer’in “Lise Felsefe Eğitiminin Sorunları” başlıklı makalesini görüyoruz.
Türkiye Felsefe Kurumu Çocuklar İçin Felsefe Birimi Başkanı Nuran Direk’in de bu konudaki gündemi oluşturmada önemli çalışmalar yaptığını biliyoruz. Direk’in “Çocuklar İçin Felsefe ve Okul Öncesi Eğitim” başlıklı bir makalesi Eğitim ve Toplum dergisinde 1993’te yayınlanmıştır. Direk, İstanbul Liseleri Felsefe Kulüpleri Platformunun 2002-2003 yılı etkinliklerinin koordinasyonunu sağlayarak bu alandaki özverisini sürdürmektedir.
Kuçuradi ve Evans’ın editörlüğündeki Teaching Philosophy on the Eve of the Twenty-First Century (21.Yüzyıl’a Girerken Felsefe Öğretimi) başlıklı kitapta, felsefe öğretiminin pratik ve kuramsal boyutları bütünsel bir açıdan sorgulanmaktadır. Çalışmada; felsefe ve demokrasi değerleri, diğer disiplinlerle ilişkisinde felsefe öğretimi, felsefe öğretiminin gerekliliği ve felsefenin öğretim programları açısından durumu ele alınmaktadır.
Maltepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Betül Çotuksöken’in de felsefe öğretimi üzerine yoğun çalışmalar yapmakta olduğunu görüyoruz. Çotuksöken’in makalelerinden biri 28 Ekim ve 3 Aralık 1997 Cumhuriyet gazetesinde ve Yazın Dergisinin 1998 / 79. sayısında “Felsefe Öğretimi ve Felsefi Eğitim Üzerine” başlığıyla yayınlanmıştır.
Çotuksöken’in Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Öğretim ve Araştırma Alanı Olarak Felsefe-Seçilmiş Metinlerle isimli kitabı ise bu alanda çalışma yapacaklar için geniş bir veri kaynağı sunmaktadır. Çotuksöken’in 20. Dünya Felsefe Kongresinde (Twentieth World Congress of Philosophy, in Boston, Massachusetts from August 10-15, 1998) sunduğu “Le Discours Philosophique et Son Role Educatif” (The Philosophical Speech and Its Educational Role) başlıklı bildirisi de dikkate değerdir.
Görüldüğü gibi, felsefe öğretimi alanındaki çalışmaların belli sayıdaki değerli felsefeci ve eğitimcilerimiz tarafından yürütüldüğü söylenebilir. Elbette gözden kaçırdığımız ve burada ele alamadığımız birkaç çalışma daha olabilir, o araştırmacılar bizi bağışlasınlar; ancak, bu yazıda “felsefe öğretimi”ni konu edinen çalışmalardan örnekler sunulmuştur. Diğer taraftan, eğitim felsefesi ve genel olarak felsefe ve çeşitli felsefe disiplinleriyle ilgili çalışmalar ayrıca ele alınmalıdır.
Bu yazıda “felsefe öğretimi” araştırmalarının kısa bir özetini yapmak dışındaki amacımız, bir felsefe öğretimi araştırma kaynakçası da oluşturmaktır. Bu bakımdan, bir başlangıç olması ve diğer araştırmacıların da katkıda bulunabileceği düşüncesiyle örnek bir kaynakçayı aşağıda sunuyoruz ve şu sözle bitiriyoruz: İki kişinin birer yumurtası olsa ve bunu birbirleriyle değiş tokuş yapsalar ikisinin de sonuçta birer yumurtası olur. Fakat, bu iki kişinin birer bilgisi olsa ve değiş-tokuş yapsalar her birinin ikişer bilgisi olur...
Felsefe Öğretimi Kaynakçası
Akdağ, Bülent. (2002).“Ortaöğretimdeki Felsefe Derslerinin Etkililiğinin Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi”, Uluslararası Katılımlı 2000’li Yıllarda I. Öğrenme ve Öğretme Sempozyumu’nda sunulan bildiri (29-31 Mayıs 2002), İstanbul: Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi.
Alkan, Cevat. (1984). “Sosyal Bilimlerin Öğretiminde Yenileşme Eğilimleri”, Eğitim ve Bilim Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 49, Ankara, s.3-9.
Apaydın, Talim. (1998). “Düşünmek ya da İnanmak”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Sayı: 218.
Arat, Necla. “Felsefe Eğitimi”, Abece Dergisi, Sayı: 100.
Arslan, Ahmet. (1991). “Bir Ortaöğretim Programı Olarak Felsefe”, Türkiye 1. Felsefe-Mantık-Bilim Tarihi Sempozyumu Bildirileri 19-21 Kasım 1986, Ankara.
Arcilla, V. René. (2001). “How Can The Misanthrope Learn ?”, Phılosophy of Educatıon Socıety, (Phılosophy For Educatıon 1996-2001). (Erişim: http://www.ed.uiuc.edu/EPS/PES-Yearbook/ 94_docs/ARCILLA.HTM).
Batuhan, Hüseyin. (1998). “Felsefenin Eğitimdeki Yeri”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Sayı: 218, s.18-20.
Bayata, Nazım. (1998). “Türkiye’de Felsefe Öğretimi Üstüne Bazı Düşünceler”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Sayı: 218, s.23-24.
Bellatalla, L. (1998). “Philosophy and Education: From Elitism to Democracy”, Twentieth World Congress of Philosophy, Boston, Massachusetts U.S.A. 10-15 August. (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/Papers/Educ/EducBell.htm).
Bert, Olivier. (1998). “Philosophy, Interdisciplinary Teaching and Student Experience”, Twentieth World Congress of Philosophy, Boston, Massachusetts U.S.A.10-15 August. (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/Papers/Teac/TeacOliv.htm).
Boncori, Giuseppe. (1998). “Teaching Philosophy As Education an Evaluation”, Teaching Philosophy, Boston. (Erişim: www.bu.edu).
Bowery, A.M. (1998). “The Use of Reading Questions As a Pedagogical Tool: Fostering an Interrogative, Narrative Approach to Philosophy”, Twentieth World Congress of Philosophy, Boston, Massachusetts U.S.A. 10-15 August.
Broidy, Steve. (1997). “Kindness as a Teaching Ethic”, Phılosophy of Educatıon 1997. (1996-2001 Phılosophy of Educatıon Socıety) (Erişim: http://www.ed.uiuc.edu/EPS/PES-Yearbook/ 97_ docs/broidy.html).
Burbules, C. Nicholas. (1998). “Modes of Criticality as Modes of Teaching”, 1996-2001 Philosophy of Education Society. (Erişim: http://www.ed.uiuc.edu/EPS/PES-Yearbook/1998/ burbules. html).
Cicioğlu, Hasan. (1985). “Cumhuriyet Döneminde Ortaöğretim Programlarında Felsefe Grubu Derslerinin Analizi”, Eğitim ve Bilim Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 55, Ankara, s.16-22.
Cohen, D. Elliot. “Teaching an Applied Critical Thinking Course: How Applied Can We Get?”, (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/Papers/Teac/TeacCohe.htm).
Colgan, Quentin. “Teaching the Confessions, Books 1-8: Theme and Pattern”, (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/Papers/Teac/TeacColg.htm).
Çotuksöken, Betül. (1998). “Felsefe Öğretimi ve Felsefi Eğitim Üzerine”, Yazın Dergisi, 16: 79.
Çotuksöken, Betül. (1998). “Le Discours Philosophique et Son Role Educatif”, Twentieth World Congress of Philosophy, Boston, Massachusetts U.S.A. 10-15 August.
Çotuksöken, Betül. (2001). Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Öğretim ve Araştırma Alanı Olarak Felsefe-Seçilmiş Metinlerle, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Demirdöven, İsmail H. (1998). “Yeni Bir Eğitim Anlayışı ve Felsefe Eğitimi”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Sayı: 218, s.16-17.
Direk, Nuran. (1993). “Çocuklar İçin Felsefe ve Okul Öncesi Eğitim”, Eğitim ve Toplum Dergisi, Sayı: 2.
Erdem, Selman. (1998). “Lise Felsefe Öğretim ve Eğitimine Genel Bakış”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Sayı: 218, s.21-22.
Evans, David and Ioanna Kuçuradi. (1998). (ed.), Teaching Philosophy on the Eve of the Twenty-First Century, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Felsefe Forumu: (1986). “Türkiye’de Felsefe ve Felsefe Eğitimi”, Felsefe Dergisi, Sayı: 15, s.82-133.
Geisser, J. Maura. (1998). “Can Deaf Children Be Taught to Think Philosophically?”, Twentieth World Congress of Philosophy, Boston, Massachusetts U.S.A. 10-15 August. (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/Papers/Teac/TeacGeis.htm).
İnam, Ahmet. (1975). “Türkiye’de Felsefe Eğitimi”, Yeni Dergi, Sayı: 124, s.28-32.
Kafadar, Osman. (1994). “Felsefe Öğretiminin Türk Eğitim Sistemine Girişi ve Tarihi Gelişimi”, Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Ankara Üniversitesi Yayınları, Cilt: 27, Sayı:1, s.279-288.
Kafadar, Osman. (1994). “Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Liselerde Felsefe Eğitimi”, Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Ankara Üniversitesi Yayınları, Cilt:27, Sayı:2, s.691-718.
Kafadar, Osman. (2000). Türkiye’de Kültürel Dönüşümler ve Felsefe Eğitimi, İstanbul: İz Yayıncılık.
Kale, Nesrin. (1994). “Felsefe Öğretimi”, Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Ankara Üniversitesi Yayınları, Cilt: 27, Sayı: 1, s.113-120.
Kaynardağ, Arslan. (1998). “Türk Ortaöğretiminde Felsefe Derslerinin Yeri”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Sayı: 218, s.8-12.
Kaynardağ, Arslan. (1986). Felsefecilerle Söyleşiler, İstanbul: Elif Yayınları.
Kemerling, Garth. “Teaching Philosophy on the Internet”, (Erişim: http://www.bu.edu/ wcp/Papers/ Teac/TeacKeme.htm).
Kotnik, Rudi. (1998). “Exploring Subjectivity in Teaching Philosophy”, Twentieth World Congress of Philosophy, Boston, Massachusetts U.S.A. 10-15 August. (Erişim: http://www. bu.edu/wcp/Papers/Teac/TeacKotn.htm).
Kuçuradi, Ioanna. (1987). “Ortaöğretim Kurumlarında Felsefe Öğretimi, Ortaöğretim Kurumlarında Sosyal Bilimlerin Öğretimi ve Sorunları”, Ankara, s.193-218.
Kuçuradi, Ioanna. (1969). Liselerimizde Felsefe Öğretimi, İstanbul: Yaylacık Matbaası.
Kuçuradi, Ioanna. (1977). “Öğretim Kurumlarında Felsefe Eğitimi, İlk ve Ortaöğretimde Felsefe”, Felsefe Kurumu Seminerleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s.61-97.
Lavery, Jonathan and J. Mitscherling. “Teaching Argument Evaluation in An Introductory Philosophy Course”, (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/Papers/Teac/TeacLave.htm).
Ledoux, O. Arthur and Merrimack College. (1998). “Teaching Meditation to Classes in Philosophy”, Twentieth World Congress of Philosophy, Boston, Massachusetts U.S.A. 10-15 August. (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/Papers/Teac/TeacLedo.htm).
Lipman, Matthew and Margaret Sharp, Frederick S. Oscanyan. (1980). Philosophy in the Classroom, Philadelphia: Temple University Press.
Lipman, Matthew. (1988). Philosophy Goes to School, Tenple University Press, Philadelphia.
Nutku, Uluğ. ve Erol Türedi. (1998). “Mersin’de Felsefe Öğretmenleri Toplantısı”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Sayı: 218, s.26-27.
O’Connor, K. David. (1995). “Longing for the Present; or, Teaching Without a Future”, Philosophy of Education, (1996-2001 Philosophy Of Education Society). (Erişim: http://www.ed. uiuc.edu/EPS/PES-Yearbook/95_docs/o'connor.html).
Özoğlu, Ç. Süleyman. (1974). Liselerde Sosyal Bilimler Öğretimi, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, No:38, Ankara.
Pıke, Beth and Fred Bradley, Jım Mansfıeld. “Phılosophy of Teachıng: Developıng A Statement That Thrıves In The Classroom”, Clearing House, 00098655, Jan/Feb97, Vol. 70, Issue 3.
Pop, Liana. “Philosophy and Technology”, (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/Papers/Tech/ TechPop.htm).
Ronnie, Littlejohn and Mike Awalt. (1998). “Decentered Classrooms: The WWW and Problem Based Learning in Introductory Philosophy”, Twentieth World Congress of Philosophy, Boston, Massachusetts U.S.A. 10-15 August. (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/ Papers/Teac/ TeacLitt.htm).
Simon, Jules. (1998). “Levinas on the Border(s)”, Twentieth World Congress of Philosophy,Boston, Massachusetts U.S.A. 10-15 August. (Erişim: http://www.bu.edu/wcp/Papers/Teac/ TeacSimo.htm).
Tanilli, Server. (1998). “Eğitimde Reform ve Felsefe Dersleri”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Sayı: 218, s.4-5.
Timuçin, Afşar. (2000). “Felsefe Eğitimi ya da Bilincin Düzenlenmesi”, Felsefelogos Dergisi, Sayı: 10, İstanbul: Bulut Yayınevi, s.11-21.
Timuçin, Afşar. (1998). “Felsefe Eğitiminin Yaygınlaştırılması”, Öğretmen Dünyası Dergisi, Sayı: 218, s.6-7.
Tozlu, Necmettin. (1986). “Liselerde Felsefe Dersinin Öğretiminde Karşılaşılan Problemler - I”, MEB Din Öğretimi Dergisi, Sayı: 7, s.108-127.
Tozlu, Necmettin. (1986). “Liselerde Felsefe Dersinin Öğretiminde Karşılaşılan Problemler- II”, MEB Din Öğretimi Dergisi, Sayı: 8-9, s.128-138.
Tümer, Yavuz. (1989). “Lise Felsefe Eğitiminin Sorunları”, Abece Dergisi, Sayı: 37.
Yıldırım, Ali ve Cennet Engin. (1998). “Liselerdeki Felsefe Dersi Öğretiminin Değerlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 17, Adana, s.102-117.
***
Referans: Akdağ, Bülent. “Felsefe Öğretimi Araştırmaları”, Felsefeci Dergisi, Sayı: 3, 2003.
***
E-posta: bulentakdag@hotmail.com
E-posta: bulentakdag@hotmail.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder